Psikolojik Baskı (Mobbing)

Psikolojik Baskı (Mobbing)

Psikolojik baskı (mobbing) ülkemizde son yıllarda giderek daha fazla duyulan, daha fazla kişi tarafından bilinen ve çeşitli platformlarda sıkça tartışılan bir konu haline gelmiştir. Bu olgu bilinen adıyla mobbing yakın zamanda gündeme girmiş olmasına rağmen, çalışma hayatının başladığı günden bu yana çalışma hayatının bir parçası olmuştur.

Mobbing terimi ilk olarak hayvan davranışlarını inceleyen bilim insanı Konrad Lorenz tarafından 1960’lı yıllarda kullanılmıştır. Bu kelimeyle Lorenz, küçük hayvan gruplarının büyük bir hayvana karşı toplu şekilde atağa kalkma durumunu tasvir etmeye çalışmıştır (Dave port, Schawartz &Elliout 2003:3).

Bu olguyu örgütsel anlamda ele alan ilk bilim insanı olan Leymann, örgütlerde bireylerin diğerlerine zarar vermek amacıyla başvurduğu sistematik saldırganlığı anlatmak için mobbing kavramını kullanmıştır (Daveport, Schawartz & Elliout,2003).

Mobbing, işyerinde diğer çalışanlar ve işverenler tarafından tekrarlanan saldırılar şeklinde uygulanan bir çeşit psikolojik baskıdır. Kavram, çalışanlara üstleri , astları ve eşit düzeydeki çalışanlar tarafından sistematik biçimde uygulanan her türlü kötü muamele tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışları ifade eden anlamlar içermektedir (Tınaz 2006;8).

İşyerinde psikolojik şiddet olgusu ile ilgili ilk araştırma 1984 yılında Leyman ve Gustavson tarafından yapılmış, çeşitli bilimsel araştırmalara da öncülük etmiştir.

Türkiye boyutuna bakıldığında bu olgunun kamuoyunda ilgi çekici olduğu ve mobbing ile ilgili çalışmaların giderek artan bir hızla devam ettiği görülmektedir. Ülkemizde de işyerlerinde mobbing tutum ve davranışlarının yalnızca geleneksel sektörde değil modern sektörlerde de yaygın bir risk faktörü olduğu açıktır (Ak geyik ,Delen ,Uşen ,2013).

Çalışma Psikolojisi Boyutuyla Mobbing (Psikolojik Baskı) Yaklaşımı

Çalışma ve yönetim psikolojisi alanında çalışan bilim insanlarının iş yerinden uzaklaşmayla sonuçlanan işyeri ile bağlantılı psikolojik bir sorun gözlemlemişlerdir. Önceleri rekabet nedeniyle oluştuğu düşünülmüştü (Tınaz, Çalışma ve Toplum ,2006 )

Ancak sonraları Mobbinge yalnızca rekabetin sebep olmadığı görülmüştür. Mobbing rahatsız edici davranışlarla kendini gösteren, zaman geçtikçe acı vermeye başlayan ve olayların sarmal biçimde hız kazandığı çeşitli aşamalardan oluşan bir süreçtir.

Mobbing kişinin algılayış tarzına bağlı olarak sübjektif yani öznel bir faktördür. Mobbing davranışlarının kişi üzerinde bıraktığı etki de kişiye göre değişiklik göstermektedir işyerinde psikolojik taciz olgusunu subjektif ve objektif olarak ikiye ayırdığımızda sübjektif mobbing, mağdurun işyerinde psikolojik baskının varlığına dair farkındalığına ; objektif yani nesnel mobbing ise işyerinde mobbing olgusunun belirgin ve herkes tarafından gözlenebilir olması durumudur (Tınaz,Bayram,Ergin 2008:52).

İşyerinde psikolojik baskı hem sübjektif hem de objektif olarak ele alınması gereken bir konu olup mağdurun anlattıklarının doğru olup olmadığının anlaşılmasında hukuki yollara başvurulduğun da objektif değerlendirmenin önemi büyüktür (Tınaz 2013;7). Bireysel açıdan incelendiğinde psikolojik tacize uğrayan kişinin aile ve arkadaşlık ilişkilerinde olumsuzluklar meydana gelmekte, psikolojisi kötü yönde etkilenen mağdurlarda intihar eğilimleri görüldüğü bilinmektedir

Mobbing ile Mücadele Yöntemleri

Psikolojik baskı; çalışanlar ve kurumlar için toplumsal açıdan birçok olumsuz sonuç doğurmaktadır. Birçok risk içeren bu olguya özellikle işverenler belirli bir önem atfederek, öncelikle işyerlerinde psikolojik taciz ortamı oluşturan koşullara dikkat etmelidirler( Akgeyik ,Delen ve Nurşani 2013 ).

Psikolojik Baskı (Mobbing) İle Bireysel Mücadele

Mobbing sürecinin engellenmesi veya sürecinin durdurulması için müdahale edilmesinde, kurumun olguya yönelik farkındalık düzeyi ve yaklaşımı çok önemlidir. Mağdur süreci durdurmak adına aktif veya pasif stratejiler geliştirmiş olsa da bu stratejilerin etkinliği, baskının şiddeti, baskının pozisyonu gibi durumlara ve en önemlisi kurumun yaklaşımına bağlı olarak değişebilir( Karatuna 2013:113 ) .

Mobbingle bireysel mücadele konusuna gelindiğinde literatür deki genel yaklaşım iki temel mücadele yöntemi olduğuna ilişkindir.

Birincisi problemi direkt çözmeye odaklı bir mücadele yöntemidir. Daha çok direkt müdahale yöntemi olarak geçmektedir. Bir de olumsuz duygular bastırmak yöntemi ile mücadele bulunmaktadır bu da daha çok pasif bir takım mücadele yöntemleri olarak ifade edilmektedir. Örnek verilecek olursa problem çözme odaklı olan yöntemde bizzat gidip davranışları uygulayan kişi ile konuşmak ,yüz yüze konuşmak şikayette bulunmak veya bunları nasıl çözebilirim diye ciddi anlamda planlar yapmak ve bu planları gündeme getirmek yer almaktadır.

Gelecekteki mobbing davranışlarından sakınmak için olumlu bir tavır sergilenebilir (Davenport,Swartz ve Elliout,2003:78).

Psikolojik Baskı (Mobbing) İle Kurumsal Mücadele

Örgütler için mobbing (psikolojik baskı) kanser gibidir, habis hücreden başlayarak örgütün bütün yaşamsal organlarına büyük bir hızla sıçrar bunun için iyileştirici önlemler bir an önce alınmalıdır (Davenport,Swartz ve Elliout,2003:16 ).

Kurumsal mücadelenin çok boyutlu ele alınması önem taşımaktadır. Böylece hem baskıyı hazırlayan ya da besleyen faktörlere yönelik hem de baskı başladıktan sonra sürecinin durdurulmasına yönelik olarak yapılması gerekenler belirlenebilir( Gök 2013:35).

Mobbing( psikolojik baskı) mücadele de örgütlerin yapacağı en önemli şey farkındalığın artırılmasıdır. Bütün çalışanların birbirine saygılı davrandığı bir işyeri kültürü oluşumunu sağlamak, mobbing davranışının ortaya çıkışını en aza indirgemeye yardımcı olur. Organizasyonların kendilerinin de mobbingi önleyici bazı çalışmalar yapabilecekleri unutulmamalıdır (Tınaz 2006:161 ).

İşyerinde psikolojik baskı süreci başlamadan önce yapılması gereken bazı önlemler bulunmaktadır bu önlemler riski azaltmayı hedefler. Kurumda psikolojik tacizin yaygınlığını araştıran değerlendirmeler ya da anketler aracılığı ile risk altındaki çalışma grupları veya mobbing sürecini tetikleyebilir bu riskli durumlar araştırılabilmekte ve takip edilebilmektedir ayrıca bu araştırmalar sayesinde kurumda mobbingi engellemek amacıyla uygulanan yöntemlerin etkili olup olmadığı da belirlenebilmektedir (Gök 2013 ).

Sonuç olarak; mobbing çalışma hayatında sık karşılaşılan ve çok ciddi bir sosyal sorundur.Göz ardı edilmeden ve vakit kaybedilmeden hassasiyetle ele alınıp çözümlenmesi gereklidir.

 Yapılan çalışmalar sonucunda bireysel mücadele için gerçekleştirilecek stratejiler şunlar olmalıdır;

1-Mobbing uygulayan kişiler, işverene bildirilmelidir. İşveren bunu yapıyorsa adlî makamlara müracaat edilmelidir.

2-Kişiler, çalıştıkları kurum ve kuruluş hakkında bilgi edinmelidir

3 -Mobbing sürecinde yaşananlar iş arkadaşları ve aile ile paylaşılmalıdır

4 -Mağdur, mobbing uygulayan kişi veya kişiler ile yüzleşmelidir

5 -Mobbing uygulayan kişi veya kişilerle mümkün olduğunca yalnız kalinmamalı ortamda şahit bulunmalıdır

6 -Mobbing sonucu yaşanan fiziksel ve psikolojik rahatsızlık doktor raporu ile belgelenmelidir.

7 -İşteyken veya ayrıldıktan sonra yasal yollara başvurulabilir

8 -Mobbing önlenmesinde risk değerlendirilmesi önemlidir.

9-Mobbing ile ilgili yazılı bir kurum politikası oluşturulmalı ve herkesin bu kurallara uyması sağlanmalıdır.

10- Mobbinge izin vermeyen bir kurum kültürünün oluşması sağlanmalıdır.

Kaynakça

Akgeyik,Delen,Uşen(2013);Çalışma Yaşamında Psikolojik Baskı ÇASGEM,Ankara

CASGEM Çalışma Hayatında Psikolojik Baskı ;Panel ve Çalıştayı bildirileri Kitabı 2013,s.330.

Davenport,N.Schaultz ,R.D.ve Elliout (2003). Mobbing ,Sistem yayıncılık. İstanbul

Gök,S.İsyerinde Psikolojik Taciz Tarafları ,aşamaları ve etkileri-CASGEM,2013.Ankara .

Karatuna .İşyerinde Psikolojik Tacizle Mücadele Yöntemleri .ÇASGEM mobbing Çalıştayı 2013.

Tınaz,P.Calisma Psikolojisi Boyutları ile (Mobbing) tanımi, ÇASGEM paneli, 2013

Tınaz.P.isyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing ) Çalışma ve Toplum .2006.

Tınaz. P.İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Beta Basım Yayım, İstanbul.

Başka bir yazımızda buluşmak dileği ile

İsmail AKBIYIK